Projekt NonHazCity
| Całkowity budżet | 3 500 000 EUR |
| Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego | 2 000 000 EUR |
| BSR INTERREG Program | 2014-2020 |
| Okres realizacji Projektu | 2016 – 2019 (projekt zakończony) |
18 instytucji partnerskich z Regionu Morza Bałtyckiego:
Miasto Sztokholm (Szwecja - lider projektu), Miasto Västerås (Szwecja), Szwedzki Uniwersytet Nauk Rolniczych (Szwecja), Uniwersytet Nauk Stosowanych w Turku (Finlandia), Miasto Pärnu (Estonia), Przedsiębiorstwo Wodociągowe w Pärnu (Estonia), Bałtyckie Forum Środowiskowe (Estonia), Miasto Ryga (Łotwa), Bałtyckie Forum Środowiskowe (Łotwa), Bałtyckie Forum Środowiskowe (Litwa), Regionalny Wydział Środowiska w Kłajpedzie (Litwa), Gmina Kaunas (Litwa), Gmina Šilalė (Litwa), Instytut Nauk Stosowanych (Niemcy), Bałtyckie Forum Środowiskowe (Niemcy)
Instytucje miejskie wspierające: Turku (Finlandia), Hamburg i Lubeka (Niemcy)
Gdańsk: GIWK Sp. z o.o., Urząd Miejski w Gdańsku, Uniwersytet Gdański
NonHazCity - innowacyjne rozwiązania stosowane w celu zminimalizowania emisji substancji niebezpiecznych z terenów zurbanizowanych do Morza Bałtyckiego.
NonHazCity to projekt edukacyjny, którego celem jest zmiana zachowań konsumenckich dla poprawy stanu środowiska naturalnego.
W ramach projektu 18 instytucji partnerskich z Regionu Morza Bałtyckiego dąży do:
- zredukowania emisji substancji pochodzących ze źródeł rozproszonych o małej skali do Morza Bałtyckiego,
- zwiększenia świadomości na temat zagrożeń,
- wdrożenia działań pilotażowych w instytucjach miejskich, małych i średnich przedsiębiorstwach oraz gospodarstwach domowych.
W Gdańsku przy projekcie współpracują 3 instytucje: GIWK Sp. z o.o, Urząd Miejski w Gdańsku oraz Uniwersytet Gdański.
Czym jest substancja niebezpieczna?
Zrozumienie celu projektu wymaga zdefiniowania pojęcia
„substancja niebezpieczna”.
Substancja może być uznana za niebezpieczną, jeśli posiada
właściwości mające negatywny wpływ na ludzi bądź
środowisko, np. jest:
- persystentna (tzn. trwała, a tym samym pozostająca długo w obiegu),
- ma właściwości bioakumulacyjne, czyli zdolność do kumulowania się w tkankach organizmów,
- jest toksyczna,
- może zakłócać pracę układu hormonalnego,
- jest drażniąca,
- powoduje alergie.
Substancje niebezpieczne występują powszechnie w różnych artykułach i materiałach używanych w życiu codziennym, np. jako składniki detergentów, farb, lakierów, kosmetyków czy w postaci różnych związków obecnych w elementach wyposażenia domu i materiałach wykorzystywanych w budownictwie.
Osoby korzystające z produktów zawierających takie substancje mają wpływ na ich emisję do środowiska. W praktyce oznacza to, że każda z tych osób staje się w małej skali źródłem emisji zanieczyszczeń.
Pilotaż w gdańskich domach
"Miasto na detoksie" to kampania prowadzona przez GIWK Sp. z o.o. w ramach międzynarodowego projektu NonHazCity. Jednym z elementów kampanii było pilotażowe badanie, którym objęto 9 rodzin zamieszkujących teren Gdańska. Wśród uczestników badania przeważały rodziny 3- i 4-osobowe. Najstarsi, dorośli uczestnicy pilotażu mieli ponad pięćdziesiąt lat (54 i 52), najmłodsi – 32 lata. Dzieci były w wieku od niespełna roku do 18 lat. Badaniem objęto łącznie 26 osób z 29 biorących udział w pilotażu, jednak, do dalszych analiz statystycznych włączono wyniki 23 osób (z 7 rodzin), od których udało się pobrać próbki zarówno na początku projektu, jak i po jego zakończeniu.
Celem badania pilotażowego była próba wyeliminowania substancji niebezpiecznych z najbliższego otoczenia rodzin biorących w nim udział poprzez stosowanie ekologicznych zamienników bądź zastąpienie szkodliwej chemii samodzielnie przygotowanymi produktami. Pilotaż realizowany był przez okres 6 miesięcy.
Wyniki badania pilotażowego
W ramach badania dokonano analizy zawartości wybranych związków endokrynnie czynnych w moczu uczestników oraz w kurzu domowym. Próbki kurzu oraz moczu pobrano dwukrotnie. Pierwszy pomiar wykonano na początku projektu w listopadzie 2017 r., drugi po zakończeniu pilotażu – w czerwcu 2018 r. Próbki kurzu pobierane były w pokojach dziennych, w których mieszkańcy deklarowali najdłuższy okres przebywania (salony), a na 3 dni przed pobraniem próbek wybrany obszar nie podlegał sprzątaniu. W czerwcu br. dodatkowo pobrano próbki kurzu z podłogi pod łóżkiem.
Wśród uczestników przeprowadzono ankietę dotyczącą narażenia na związki endokrynnie czynne, wynikającego z warunków domowych (meble, akcesoria, przeprowadzony remont) oraz stylu życia (kosmetyki, sprzątanie, gotowanie). Ankieta miała na celu zbadanie zależności pomiędzy wyposażeniem domu, a stężeniem wybranych związków endokrynnie czynnych (ang. endcrine disruptors, ED) w kurzu domowym, a także pomiędzy stylem życia oraz nawykami żywieniowymi, a stężeniem ED w moczu osoby badanej. Kwestionariusz podzielony był na dwie części. Pierwsza część dotyczyła elementów wyposażenia w poszczególnych pomieszczeniach, np. w kuchni. Pytania dotyczyły tego, co jest w nich używane (plastikowe przybory kuchenne, puszki lub plastikowe pudełka do przechowywania bądź podgrzewania żywności), a także tego jakie techniki kulinarne są stosowane przez osobę przygotowującą posiłki (pieczenie w rękawie, gotowanie produktów sypkich w woreczkach itp.). Druga część dotyczyła zachowań indywidualnych, warunków pracy, częstości stosowania kosmetyków i chemii gospodarczej, a także leczenia chirurgicznego i stomatologicznego czy aktywności fizycznej.
W wyniku przeprowadzonej ankiety ustalono, że wszystkie badane domy/mieszkania były remontowane (wymiana podłóg, malowanie, wymiana okien) w okresie nie dłuższym niż 1,5 roku do 2 lat od dnia przeprowadzania badania.
Ankieta pozwoliła na zaobserwowanie następujących zależności:
- W kurzu domowym stężenie fenoli (bisfenolu A – BPA, bisfenolu S – BPS, nonylfenolu – NF) było wyższe w domach, w których wykorzystywano więcej plastikowych elementów np. przyborów kuchennych, dekoracji i pudełek, czy elektroniki.
- Stężenie ftalanów (ftalanu dietylu – DEP, ftalanu diizobutylu – DiBP, ftalanu bis 2-etyloheksylu) było wyższe w gospodarstwach domowych, w których wymieniano podłogi i malowano ściany, a także w tych. w których znajdowały się meble z tzw. sklejki.
- Osoby, u których zaobserwowano wyższe stężenie ED, częściej stosowały techniki kulinarne przy użyciu plastikowych torebek (np. gotowanie w woreczkach) oraz opakowań.
- Spożycie żywności puszkowanej, napojów w plastikowych butelkach oraz kontakt z paragonami wiąże się z wyższym stężeniem BPA w moczu osób badanych.
Poniżej do pobrania raport z przeprowadzonych badań opracowanych przez Detoxed Home Sp. z o.o.
W celu zwiększenia świadomości nt. szkodliwych substancji znajdujących się w produktach wykorzystywanych przez nas w życiu codziennym oraz wskazania bezpieczniejszych zamienników, przygotowaliśmy materiały informacyjne. Można je pobierać i wykorzystywać do celów niekomercyjnych. Należy jednak pamiętać, że publikacje te objęte są prawami autorskimi. Jeśli potrzebujesz ich w formie wydrukowanej, skontaktuj się z nami.
Kampania Miasto na detoksie
Celem projektu NonHazCity było dotarcie bezpośrednio do standardowego konsumenta, zwiększanie świadomości na temat substancji niebezpiecznych występujących w produktach znajdujących się w naszym otoczeniu i zachęcanie do ograniczenia ich stosowania. W dalszej perspektywie zmiana postaw konsumenckich ma wpłynąć na ograniczenie ilości substancji niebezpiecznych wprowadzanych do systemu kanalizacji sanitarnej oraz do cieków wodnych, a docelowo do wód Morza Bałtyckiego. Od 2017 do 2019 roku prowadzona była kampania edukacyjna pod nazwą "Miasto na detoksie", by zrealizować ten cel.
Ambasadorem kampanii została KATARZYNA BOSACKA, dziennikarka telewizyjna i prasowa, autorka kultowych programów "Wiem, co jem" i "Wiem, co kupuję" stacji TVN Style.
Pierwszą inicjatywą, dzięki której mieszkańcy zostali zaproszeni do podjęcia wspólnego wyzwania polegającego na zmniejszeniu ilości używanych w codziennym życiu substancji niebezpiecznych (znajdujących się w kosmetykach, środkach czystości, zabawkach, farbach itd.), była dedykowana aplikacja na stronie www.miastonadetoksie.pl. Oferuje ona wykonanie testu określającego nasz „typ detoksowy”. Znajomość naszego typu detoksowego ułatwia podejmowanie zdrowych i przyjaznych środowisku decyzji w przyszłości. Przeprowadzono 6-miesięczne badania pilotażowe wśród gdańskich rodzin, których celem była ocena ich narażenia na substancje niebezpieczne i próba ograniczenia tych substancji w gospodarstwach domowych. Aby umożliwić pogłębianie wiedzy zainteresowanych tematyką internautów założono profil facebookowy (fb/miastonadetoksie), na którym można znaleźć szereg informacji o tym, w jakich produktach czyhają na nas substancje niebezpieczne i jak je skutecznie zastąpić naturalnymi środkami. W ramach kampanii przeprowadzono również warsztaty dla dzieci w przedszkolach z przygotowywania ekologicznych środków czystości.
Dwa lata realizacji kampanii pn. „Miasto na detoksie” i półroczny projekt pilotażowy pozwoliły na wyciągnięcie odpowiednich wniosków. Wiadomo już, w których produktach znajdują się substancje niebezpieczne oraz czym można je zastąpić. Udało się ustalić, że zmiana zachowań konsumenckich i domowych nawyków może mieć pozytywny wpływ na nasze zdrowie i pozwala przyczynić się do ochrony środowiska. Zachęcamy do zapoznania się z wypracowanym w ramach projektu publikacjami pt. „Detoksowy poradnik” i „Dzieciństwo bez substancji niebezpiecznych”. Można w nich znaleźć wiele cennych informacji, sprawdzone przepisy na ekoprodukty i spostrzeżenia naszych ekspertów.
Dla miasta
Miasta partnerskie w projekcie NonHazCity współtworzyły indywidualne "Plany Zarządzania Chemikaliami" - długoterminowe strategie opracowane w celu ograniczenia emisji substancji niebezpiecznych do środowiska. Przeprowadzone zostały również kampanie informacyjne, których celem było uświadomienie właścicielom małych i średnich przedsiębiorstw oraz mieszkańcom miast zagrożeń związanych ze stosowaniem produktów i materiałów zawierających substancje niebezpieczne.
Działania realizowane przez poszczególne miasta w ramach projektu NonHazCity:
- badania próbek wody/ścieków oraz identyfikacja źródeł substancji niebezpiecznych w różnych częściach miasta,
- określenie łatwych do wdrożenia działań oraz inicjowane programów pilotażowych ukierunkowanych na redukcję emisji substancji niebezpiecznych,
- szkolenia dla pracowników instytucji miejskich dotyczące możliwości zastępowania produktów i materiałów zawierających substancje niebezpieczne innymi bardziej przyjaznymi dla środowiska oraz realizacji tzw. zielonych zamówień publicznych.
W ramach projektu przebadano ścieki i wody opadowe pod kątem obecności w nich związków o działaniu toksycznym na żywe organizmy. Skupiono się na substancjach wpływających na gospodarkę hormonalną, a także o działaniu kancerogennym (alkilofenole, ftalany, bisfenol A, związki perfluorowane, farmaceutyki oraz metale ciężkie). Jednym z głównych źródeł tych substancji w środowisku wodnym były środki czyszczące stosowane powszechnie w gospodarstwach domowych, zakładach przemysłowych i instytucjach publicznych.
Dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)
Zakres działalności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) wykorzystujących produkty zawierające substancje niebezpieczne jest bardzo różnorodny, począwszy od warsztatów i myjni samochodowych, na zakładach fryzjerskich i pralniach kończąc. Projekt NonHazCity dążył do zaangażowania jak największej liczby przedsiębiorstw w choćby najprostsze działania, które prowadziłyby do zmniejszenia ilości wykorzystywanych substancji niebezpiecznych.
Działania ukierunkowane na MŚP obejmowały:
- pozyskanie interesariuszy gotowych do współpracy,
- informowanie o obecności, wpływie na środowisko i statusie prawnym substancji niebezpiecznych znajdujących się w produktach wykorzystywanych przez MŚP,
- opracowanie przewodnika zawierającego zestaw podstawowych wytycznych dla przedsiębiorstw,
- organizację dni edukacyjnych oraz szkoleń w celu dotarcia do jak największej ilości podmiotów,
- bezpłatne konsultacje, inwentaryzację stosowanych substancji chemicznych oraz przygotowanie listy produktów alternatywnych dla przedsiębiorstw, które wezmą udział w projekcie,
- propozycję podpisania dobrowolnych zobowiązań do ograniczenia zużycia produktów zawierających substancje niebezpieczne dla przedsiębiorstw.
Pliki do pobrania
